જયા એકાદશીનું વ્રત 8 ફેબ્રુઆરી 2005 ના રોજ છે. આ મહા મહીનાની અગિયારસ હશે. આ દિવસે વ્રત, દાન, શ્રી હરિની પૂજા કરનારના પિતૃ કુયોનિનો ત્યાગ કરીને સ્વર્ગમાં જાય છે તેવી માન્યતા છે. એવું કહેવાય છે કે આ એકાદશી વ્રત જે પણ કરે છે તેના પિતૃ પક્ષની 10 પેઢીઓ અને માતૃ પક્ષની 10 પેઢીઓ અને પત્ની પક્ષની પણ 10 પેઢીઓને વૈકુંઠ પ્રાપ્ત થાય છે.
આ એકાદશીનું વ્રત કરવાથી સંતાન, ધન અને કીર્તિમાં વધારો થાય છે તેવી પૌરાણિક માન્યતા છે. એકાદશીનું વ્રત કરવાવાળાએ ખાસ આ જયા એકાદશી વ્રતની કથનું સાંભળવી જોઈએ જેથી તેમનું ઇચ્છિત ફળ પ્રાપ્ત થઈ શકે.
જયા એકાદશી વ્રત કથા
એક વાર દેવતાઓના રાજા ઇન્દ્ર નંદન વનમાં ફરી રહ્યા હતા. ગંધર્વો ગાતા હતા અને ગંધર્વ કન્યાઓ નાચતી હતી. ત્યાં, પુષ્પાવતી નામની એક ગંધર્વ કન્યાએ માલ્યવાન નામના ગંધર્વને જોયો અને તેના પ્રત્યે આકર્ષાઈ ગઈ અને તેને પોતાના હાવભાવથી આકર્ષવાનો પ્રયાસ કરવા લાગી. માલ્યવન પણ તે ગંધર્વ કન્યા પર મોહિત થઈ ગયો અને તેના ગાયનના સૂર અને લય ભૂલી ગયો. આના કારણે સંગીતનો લય તૂટી ગયો અને સંગીતના કાર્યક્રમમાં ભંગ પડ્યો.
સભામાં હાજર દેવતાઓને આ અયોગ્ય લાગ્યું. આ જોઈને ઇન્દ્ર દેવ પણ ક્રોધિત થઈ ગયા અને ક્રોધમાં આવીને ઇન્દ્રએ પુષ્પાવતી અને માલ્યવાનને શ્રાપ આપ્યો – “માલ્યવાન અને પુષ્પાવતી, તમે સંગીત પ્રથાને અશુદ્ધ કરી છે! તમે દેવી સરસ્વતીનું અપમાન કર્યું છે, તેથી તમારે નશ્વર લોકમાં જવું પડશે. તમે એક રાક્ષસ અને અનુશાસનહીન વ્યક્તિની જેમ તમારું જીવન જીવવું પડશે.”
દેવેન્દ્રનો શ્રાપ સાંભળીને, બંને ખૂબ જ દુઃખી થયા અને હિમાલયના પર્વતો પર દુ:ખી જીવન જીવવા લાગ્યા. એક દિવસ પત્નીને કહ્યું, “પિશાચ બનીને જન્મ લેવા કરતાં નરકની પીડા સહન કરવી વધુ સારી છે.” ભગવાનની કૃપાથી, માઘ મહિનાના શુક્લ પક્ષમાં જયા એકાદશીના દિવસે, બંનેએ કંઈ ખાધું નહીં કે કોઈ પાપ કર્યું નહીં.
તેમ ણે તે દિવસ ફક્ત ફળો અને ફૂલો ખાઈને વિતાવ્યો અને પીપળાના ઝાડ નીચે આરામ કર્યો. બીજા દિવસે, ભગવાનની કૃપાથી, તેઓ ભૂત સ્વરૂપથી મુક્ત થયા અને ફરી એકવાર ખૂબ જ સુંદર અપ્સરા અને ગંધર્વનું રૂપ ધારણ કરીને અને સુંદર વસ્ત્રો અને આભૂષણોથી સજ્જ થઈને, બંને સ્વર્ગમાં ગયા.
માલ્યવન બોલ્યો – “હે દેવોના રાજા ઇન્દ્ર! શ્રી હરિની કૃપાથી અને જયા એકાદશીના ઉપવાસના પુણ્યથી, અમે ભૂત લોકમાંથી મુક્ત થયા છીએ.” ત્યારે ઇન્દ્ર બોલ્યા, ” “હે માલ્યવન! એકાદશીનું વ્રત રાખીને અને ભગવાન શ્રી હરિની કૃપાથી, તમે લોકો ભૂત લોકનો ત્યાગ કરીને શુદ્ધ થયા છો, તેથી જ પૂજ્ય છો, કારણ કે ભગવાન શિવ અને ભગવાન વિષ્ણુના ભક્તો અમારા દેવતાઓ દ્વારા પૂજનીય છે, તેથી હવે તમે દેવલોકમાં સુખેથી નિવાસ કરી શકો છો.”
